Vrolijk gekleurde en kunstig gemaakte tinnen figuurtjes, bloemen, kandelaars, altaartjes, foto- en spiegellijstjes, schalen en sieradendoosjes, kerstdecoraties en kerststerren uit Mexico zijn niet alleen in Mexico razend populair maar ook in andere werelddelen.
Auteur: Marijke Kunst
Tin glanst als zilver en wordt daarom wel armeluis zilver genoemd. Het is een goedkoop materiaal dat zich gemakkelijk laat vormen en decoreren. Het is heel licht maar ook heel sterk. In de 19e en 20e eeuw werden er - ook in Europa - veel huishoudelijke voorwerpen van gemaakt zoals bekers, kannen, schalen en borden. Tinnen decoraties vind je in Mexicaanse huizen maar religieuze voorwerpen van tin zie je ook in kerken en processies.
Tinwerk is een van de oudste vormen van kunstnijverheid in Mexico en wordt hojalata genoemd. Spaanse kolonisators introduceerden de techniek in de 16e eeuw maar inheemse tinwerkers ontwikkelden een geheel eigen stijl en vormentaal. Met uiterste precisie en groot artistiek vakmanschap wijden tinwerkers zich aan dit tijdrovende ambacht.
Om tinwerk te maken worden eerst metalen plaatjes in gesmolten tin gedoopt, waardoor het niet alleen prachtig als zilver gaat glanzen, maar ook tegen roesten beschermd wordt. Van deze vertinde plaatjes zijn met eenvoudige gereedschappen zoals hamertjes, burijnen, een schaar en soldeermateriaal de ingewikkeldste vormen te maken. De vormen worden eerst uitgeknipt. Daarna worden decoraties en afbeeldingen aangebracht door het metaal te doorboren en er vanaf de achterkant in te hameren. Dan worden de verschillende onderdelen aan elkaar gesoldeerd, en naturel gelaten of met heldere lak of emaille beschilderd. Soms worden tegeltjes, steen of (spiegel)glas toegevoegd voor nog meer allure.
In de steden Oaxaca and San Miguel de Allende wordt nu nog veel tinwerk gemaakt. Tinnen decoratieve voorwerpen uit Oaxaca zijn meestal onbeschilderd of juist met glanzende kleuren beschilderd. Tinwerk uit San Miguel de Allende heeft meestal een verweerd karakter door een speciaal oxydatieproces. Er worden veel kerstdecoraties, tinnen soldaatjes, hartvormige wandplaquettes en ingenieus speelgoed gemaakt. En ook (tissue)doosjes, milagro kruizen, en nisvormige fotolijsten met bijvoorbeeld een afbeelding van Onze Lieve Vrouwe van Guadelupe of Frida Kahlo. Beide vrouwen zijn belangrijke figuren in hedendaags Mexico.
Voor Día de Muertos (Dag van de Doden op 1 en 2 november) worden skeletpoppen gemaakt. Catrina is een speciaal type skeletpop, een elegant geklede vrouw.
Religieuze en feestelijke voorwerpen die van zilver of goud gemaakt worden, worden ook in een goedkopere tinnen versie gemaakt. De glans van tin kan de glans van zilver evenaren. Mensen plaatsen thuis een altaartje of nicho. In eenvoudige kerken sieren tinnen kronen de hoofden van heiligenbeelden, en tinnen kandelaars het altaar. In processies worden tinnen lantaarns meegedragen. Tinwerkers maken deze goedkopere versies met dezelfde vaardigheden en passie als zilversmeden.
Sommige religieuze voorwerpen gaan terug op tradities uit de Spaanse koloniale periode zoals een nicho of een milagro. Een nicho is een 3-D lijst met de afbeelding van een beschermheilige of geliefde. Oorspronkelijk was het een draagbaar altaartje voor de afbeelding van een heilige of een voorouder, of voor een religieus voorwerp. De diepte- en schaduwwerking zorgt voor een theatrale setting. Nichos worden ook nu nog gebruikt tijdens Día de Muertos, kerstmis en andere religieuze feestdagen.
Ook milagro - amuletten die mensen uit dankbaarheid achter laten bij een heiligenbeeld in een kerk nadat ze genezen zijn van een ziekte - hebben een lange traditie. Dit zijn tinnen plaatjes in de vorm van het zieke lichaamsdeel. Ook kan het een dankbetuiging zijn voor het oplossen van een ander probleem.
Een milagro kun je ook maken om aan iemand te geven als teken van innige genegenheid, uit liefde voor iemand anders.
Na de Mexicaanse Revolutie in 1910 zag de regering in kunstnijverheid een belangrijke bouwsteen om een nationale cultuur te ontwikkelen. Ze stimuleerde de belangstelling voor het inheemse verleden en kunstnijverheid, en werd daarin gesteund door Mexicaanse intellectuelen en kunstenaars zoals Frida Kahlo en Roberto Montenegro. Musea en particuliere verzamelaars begonnen kunstnijverheid te verzamelen voor toekomstige generaties.
